ИМЯ ПРИЛАГАТЕЛЬНОЕ - SIFAT
Canlı ve cansız varlıklara ad olan sözcüleri niteleyen ve onlarla birlikte kullanılan isim soylu sözcüklere SIFAT denir. Rusçada sıfatlar hem TAM hem de KISA formda kullanılırlar. Her iki formu da cümlede ilgili olduğu isme cins, sayı ve hal bakımından uyarlar.
КАТЕГОРИИ ИМЁН ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ - SIFAT TÜRLERİ
КАЧЕСТВЕННЫЕ ИМЕНА ПРИЛАГАТЕЛЬНЫЕ - NİTELEME SIFATLARI
Canlı ve cansız varlıklara ad olan sözcülerin durumlarını, biçimlerini ve renklerini niteleyen sıfatlara Niteleme Sıfatları denir.
стáрый (врач) yaşlı (doktor)
высóкое (дéрево) yüksek (ağaç)
чёрный (карандáш) siyah (kurşunkalem)
ИМЕНА ПРИЛАГАТЕЛЬНЫЕ, ОБРАЗОВАННЫЕ ОТ ИМЁН СУЩЕСТВИТЕ-ЛЬНЫХ - İSİMLERDEN TÜREMİŞ SIFATLAR (İLGİ SIFATLARI)
Canlı ve cansız varlıklara ad olan sözcüklerden türemiş sıfatlar.
İSİM İSİM SOYLU
SIFAT ANLAMI
лéто лéтний yaz - yaz-(s)ı
зимá зимний kış - kış-(s)ı
кáмень кáменный taş - taş-(s)ı
желéзо желéзный demir - demir-(s)i
гóрод городскóй şehir - şehir-(s)i
сосéд сосéдний komşu - komşu-(s)u
зóлото золотóй altın - altın-(s)ı
СЛОЖНЫЕ ИМЕНА ПРИЛАГАТЕЛЬНЫЕ - BİLEŞİK SIFATLAR
İki farklı türden sözcüğün birleşerek sonuna da sıfat takısı aldığı sıfatlara Bileşik Sıfat denir.
новогóдний yeni yıl
нóвый yeni (sıfat)
год yıl (isim)
междунарóдный uluslararası, milletlerarası,
мéжду arasında (edat)
нарóд halk, millet (isim)
разнообрáзный çeşitli, türlü; çeşit çeşit
раз kere, defa
óбраз şekil, tarz; tip, kılık
Sıfatlar, isim soylu ve isimlerle birlikle kullanılan sözcükler olduğundan isimlerin cins, sayı ve çekim hallerine uyum sağlaması önemlidir. Son takıları yönünden sıfatlar değişik özelliklere sahiptir.
1. Sert Takılı Sıfatlar.
Bu tip sıfatlar da, vurgunun kökünde ya da sonunda olmasına göre iki tiptir.
дóбрый (друг) iyi kalpli (arkadaş)
интерéсный (фильм) ilginç (film)
сильный (человéк) güçlü (adam)
слáбый (мáльчик) zayıf (çocuk)
ERİL CİNS (м.р.):
нóвый
-ый
нóвый теáтр
yeni tiyatro
DİŞİL CİNS (ж.р.):
нóвая -ая нóвая книга yeni kitap
NÖTR CİNS (ср.р.):
нóвое -ое нóвое здáние yeni bina
ÇOĞUL (мн.ч.): нóвые -ые нóвые теáтры yeni tiyatrolar
нóвые книги yeni kitaplar
нóвые здáния yeni binalar
ERİL CİNS (м.р.):
молодóй
-ой
молодóй студéнт
genç öğrenci
DİŞİL CİNS (ж.р.):
молодáя -ая молодáя дéвушка genç kız
NÖTR CİNS (ср.р.):
молодóе -ое молодóе дéрево genç ağaç
ÇOĞUL (мн.ч.): молодые -ые молодые студéнты genç öğrenciler
молодые дéвушки genç kızlar
молодые дерéвья genç ağaçlar
Görüldüğü gibi bu iki sıfatın farkı, vurgunun yeri ve ERİL CİNS takılarıdır (-ый,
-ой).
2. Kökünün son harfi г, к, х olan sıfatlar.
Sıfat takısından öneki kökün son harfi г, к, х gırtlak harflerinden birisi ile biten sıfatlar -и ile başlayan takı alırlar. Bunlar da vurgunun yerine göre iki tiptirler.
лёгкий (диалóг) kolay (diyalog)
тихий (шум) alçak sesli (gürültü)
стрóгий (прикáз) sert (ikaz)
сухóй (хлеб) kuru (ekmek)
ERİL CİNS (м.р.):
рýсский
-ий
рýсский человéк
Rus insan
DİŞİL CİNS (ж.р.):
рýсская -ая рýсская газéта Rus gazetesi
NÖTR CİNS (ср.р.):
рýсское -ое рýсское слóво Rusça sözü
ÇOĞUL (мн.ч.): рýсские -ие рýсские люди Rus insanları
рýсские газéты Rus gazeteleri
рýсские словá Rusça sözleri
ERİL CİNS (м.р.):
плохóй
-ой
плохóй дом
kötü ev
DİŞİL CİNS (ж.р.):
плохáя -ая плохáя бумáга kötü kağıt
NÖTR CİNS (ср.р.):
плохóе -ое плохóе дéло kötü iş
ÇOĞUL (мн.ч.): плохие -ие плохие домá kötü evler
плохие бумáги kötü kağıtlar
плохие делá kötü işler
3. Kökü son harfi ж, ш, щ, ч olan sıfatlar.
Takıdan önceki kökünün sonu ж, ш, щ, ч fısıltılı harflerden birisi ile biten sıfatların ERİL CİNS takıları -ий veya -ой şeklindedir.
стáрший (брат) büyük (kardeş)
млáдший (брат) küçük (kardeş)
чужóй (гóрод) yabancı (şehir)
рыжий (мáльчик) kızıl saçlı (çocuk)
ERİL CİNS (м.р.):
свéжий
-ий
свéжий хлеб
taze ekmek
DİŞİL CİNS (ж.р.):
свéжая -ая свéжая бýлочка taze poğaça
NÖTR CİNS (ср.р.):
свéжее -ее свéжее покрытие yeni döşeme
ÇOĞUL (мн.ч.): свéжие -ие свéжие хлебá taze ekmekler
свéжие бýлочки taze poğaçalar
свéжие покрытия yeni döşemeler
ERİL CİNS (м.р.):
большóй
-ой
большóй зал
büyük salon
DİŞİL CİNS (ж.р.):
большáя -ая большáя лáмпа büyük lamba
NÖTR CİNS (ср.р.):
большóе -ое большóе окнó büyük pencere
ÇOĞUL (мн.ч.): большие -ие большие зáлы büyük salonlar
большие лáмпы büyük lambalar
большие óкна büyük pencereler
Bu tür sıfatlarda NÖTR CİNS takısı vurgulu olduğunda -ое , vurgusuz olduğunda ise -ее şeklindedir.
большóй, -ая, -ое, -ие büyük
свéжий, -ая, -ее, -ие sıcak; taze; yeni
хорóший, -ая, -ее, -ие iyi, hoş, güzel
горячий, -ая, -ее, -ие sıcak
óбщий, -ая, -ее, -ие genel, ortak
4. Yumuşak Takılı Sıfatlar.
Bir grup sıfatın takıdan önceki kökü yumuşak sesli ile biter. Bu tür sıfatlara Yumuşak Takılı Sıfatlar denir. Bunların bir kısmı da, sürekli yumuşak sessiz harfler olan ч, щ ile biterler ya da н yumuşak sessizi sıfat takısı ile sözcüğün arasına eklenir. Bu gruba giren sıfatlardan bir kısmı aşağıdadır.
нижний, -яя, -ее, -ие alçak seviye
ближний, -яя, -ее, -ие yakın
прéжний, -яя, -ее, -ие eski, önceki
вчерáшний, -яя, -ее, -ие dün(kü)
сегóдняшний, -яя, -ее, -ие bugün(kü)
зáвтрашний, -яя, -ее, -ие yarın(ki)
домáшний, -яя, -ее, -ие ev-(s)i
внéшний, -яя, -ее, -ие hariç, dış-
нынешний, -яя, -ее, -ие hazır, şimdi
здéшний, -яя, -ее, -ие burada(ki)
лишний, -яя, -ее, -ие boş, yalnız
весéнний, -яя, -ее, -ие bahar-(s)ı
лéтний, -яя, -ее, -ие yaz-(s)ı
перéдний, -яя, -ее, -ие öncü, öndeki
срéдний, -яя, -ее, -ие orta
ýтренний, -яя, -ее, -ие sabah-(s)ı
рáнний, -яя, -ее, -ие erken-(s)i
сосéдний, -яя, -ее, -ие komşu-(s)u
послéдний, -яя, -ее, -ие son
новогóдний, -яя, -ее, -ие yeni yıl-(s)ı
синий, -яя, -ее, -ие mavi
SIFATLARIN YALIN HAL ÇOĞUL TAKILARI
Sıfatların YALIN HAL çoğul takıları çok kolaydır.
Sert takılı sıfatlar çoğul eki olarak -ыe alırlar.
нóвый ® нóвые (теáтры, книги, здáния)
молодóй ® молодые (студéнты, дéвушки, дерéвья)
стáрый ® стáрые (учителя, учительницы, óкна)
Sonu г, к, х, ж, ш, щ, ч harflerinden biri ile bitenler ve yumuşak takılı sıfatlar çoğul eki olarak -ие alırlar.
рýсский ® рýсские (люди, газéты, словá)
плохóй ® плохие (домá, бумáги, делá)
свéжий ® свéжие (хлебá, бýлочки, покрGтия)
большóй ® большие (зáлы, лáмпы, óкна)
хорóший ® хорóшие (учéбники, книги, зеркалá)
горячий ® горячие (супы, пéчки, блюдá)
стрóгий ® стрóгие (прикáзы, комáнды, послáния)
СКЛОНЕНИЕ ИМЁН ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ В ЕДИНСТВЕННОМ ЧИСЛЕ -
SIFATLARIN HALLERE GÖRE TEKİL ÇEKİMİ
SIFATLARIN ERİL VE NÖTR CİNS İSİMLERLE ÇEKİLMESİ
Sıfatlarla birlikte kullanıldıkları ya da temsil ettikleri isimlerin cins, sayı ve haline göre olmak zorundadırlar. ERİL ve NÖTR CİNS isimlerle çekimi birbirine çok benzemektedir.
kökünün sonunda SERT SESSİZ bulunan sıfatların çekimleri
HALLER ERİL CİNS (м.р.) TAKI NÖTR CİNS (ср.р.) TAKI
И.п. нóвый вокзáл, студéнт -ый нóвое слóво -ое
Р.п. нóвого вокзáла, студéнта -ого нóвого слóва -ого
Д.п. нóвому вокзáлу, студéнту -ому нóвому слóву -ому
В.п. нóвый вокзáл, -ый нóвое слóво -ое
нóвого студéнта -ого
Т.п. новым вокзáлом, студéнтом -ым нóвым слóвом -ым
П.п. о нóвом вокзáле, студéнте -ом о нóвом слóве -ом
kökünün sonunda YUMUŞAK SESSİZ bulunan sıfatların çekimleri
HALLER ERİL CİNS (м.р.) TAKI NÖTR CİNS (ср.р.) TAKI
И.п. послéдний урóк, сын -ий послéднее дéло -ее
Р.п. послéднего урóка, сына -его послéднего дéла -его
Д.п. послéднему урóку, сыну -ему послéднему дéлу -ему
В.п. послéдний урóк, -ий послéднее дéло -ее
послéднего сына -его
Т.п. послéдним урóком, сыном -им послéдним дéлом -им
П.п. о послéднем урóке, сыне -ем о послéднем дéле -ем
kökünün sonunda FISILTILI SESSİZ (ж, ч, ш, щ) harflerden birisi bulunan
ve takısı vurgulu sıfatların çekimleri
HALLER ERİL CİNS (м.р.) TAKI NÖTR CİNS (ср.р.) TAKI
И.п. большóй сад, человéк -ой большóе окнó -ое
Р.п. большóго сáда, человéка -ого большóго окнá -ого
Д.п. большóму садý, человéку -ому большóму окнý -ому
В.п. большóй сад, -ой большóе окнó -ое
большóго человéка -ого
Т.п. большим сáдом, человéком -им большим окнóм -им
П.п. о большóм сáде, человéке -ом о большóм окнé -ом
kökünün sonunda FISILTILI SESSİZ (ж, ч, ш, щ) harflerden birisi bulunan
ve takısı vurgusuz sıfatların çekimleri
HALLER ERİL CİNS (м.р.) TAKI NÖTR CİNS (ср.р.) TAKI
И.п. хорoший фильм, друг -ий хорóшее знáние -ее
Р.п. хорóшего фильма, дрýга -его хорóшего знáния -его
Д.п. хорóшему фильму, дрýгу -ему хорóшему знáнию -ему
В.п. хорóший фильм, -ий хорóшее знáние -ее
хорóшего дрýга -его
Т.п. хорóшим фильмом, дрýгом -им хорóшим знáнием -им
П.п. о хорóшем фильме, дрýге -ем о хорóшем знáнии -ем
Sonu fısıltılı sessiz harflerle biten sıfatların takılarının vurgulu ya da vurgusuz olmasına bağlı olarak sesli harf yönünden değişiklik bulunmaktadır.
kökünün sonunda GIRTLAK SESSİZ (г, к, х) harflerden birisi bulunan
ve takısı vurgulu sıfatların çekimleri
HALLER ERİL CİNS (м.р.) TAKI NÖTR CİNS (ср.р.) TAKI
И.п. плохóй дом, ýчитель -ой плохóе зéркало -ое
Р.п. плохóго дóма, ýчителя -ого плохóго зéркала -ого
Д.п. плохóму дóму, ýчителю -ому плохóму зéркалу -ому
В.п. плохóй дом, -ой плохóе зéркало -ое
плохóго ýчителя -ого
Т.п. плохим дóмом, ýчителем -им плохим зéркалом -им
П.п. о плохóм дóме, ýчителе -ом о плохóм зéркале -ом
kökünün sonunda GIRTLAK SESSİZ (г, к, х) harflerden birisi bulunan
ve takısı vurgusuz sıfatların çekimleri
HALLER ERİL CİNS (м.р.) TAKI NÖTR CİNS (ср.р.) TAKI
И.п. рýсский учéбник, инженéр -ий рýсское мéсто -ое
Р.п. рýсского учéбника, инженéра -его рýсского мéста -ого
Д.п. рýсскому учéбнику, инженéру -ему рýсскому мéсту -ому
В.п. рýсский учéбник, -ий рýсское мéсто -ое
рýсского инженéра -его
Т.п. рýсским учéбником, инженéром -им рýсским мéстом -им
П.п. о рýсском учéбнике, инженéре -ем о рýсском мéсте -ом
SIFATLARIN DİŞİL CİNS İSİMLERLE ÇEKİLMESİ
kökünün sonunda SERT ve YUMUŞAK SESSİZ bulunan sıfatların çekimleri
HALLER SERT SESSİZ TAKI YUMUŞAK SESSİZ TAKI
И.п. нóвая газéта -ая послéдняя игрá -яя
Р.п. нóвой газéты -ой послéдней игры -ей
Д.п. нóвой газéте -ой послéдней игрé -ей
В.п. нóвую газéту -ую послéднюю игрý -юю
Т.п. нóвой газéтой -ой послéдней игрóй -ей
П.п. о нóвой газéте -ой о послéдней игрé -ей
kökünün sonunda FISILTILI SESSİZ (ж, ч, ш, щ) harflerden biri bulunan
sıfatların çekimleri
HALLER TAKISI VURGULU TAKI TAKISI VURGUSUZ TAKI
И.п. большáя кóмната -ая свéжая мысль -ая
Р.п. большóй кóмнаты -ой свéжей мысли -ей
Д.п. большóй кóмнате -ой свéжей мысли -ей
В.п. большýю кóмнату -ую свéжую мысль -ую
Т.п. большóй кóмнатой -ой свéжей мыслей -ей
П.п. о большóй кóмнате -ой о свéжей мысли -ей
kökünün sonunda GIRTLAK SESSİZ (г, к, х) harflerden birisi bulunan
sıfatların çekimleri
HALLER TAKISI VURGULU TAKI TAKISI VURGUSUZ TAKI
И.п. плохáя погóда -ая рýсская дерéвня -ая
Р.п. плохóй погóды -ой рýсской дерéвни -ой
Д.п. плохóй погóде -ой рýсской дерéвне -ой
В.п. плохýю погóду -ую рýсскую дерéвню -ую
Т.п. плохóй погóдой -ой рýсской дерéвней -ой
П.п. о плохóй погóде -ой о рýсской дерéвне -ой
КАКОЙ? SORU ZAMİRİNİN SIFATLARLA KULLANILMASI
какoй? nasıl?, ne çeşit?, hangi?
Bir cümlede ismi niteleyen sıfatın tespit edilmesine yarayan bu Soru Zamiri sonu
-ой takısıyla biten sıfatlar gibi çekilir.
ERİL CİNS (м.р.):
какóй?
-ой
DİŞİL CİNS (ж.р.):
какáя?
-ая
NÖTR CİNS (ср.р.):
какóе?
-ое
ÇOĞUL (мн.ч.):
какие?
-ие
- Какóй это стол? - Bu nasıl bir masadır?
- Это мáленький стол. - Bu küçük bir masadır.
- Какáя это газéта? - Bu nasıl bir gazetedir?
- Это нóвая газéта. - Bu yeni bir gazetedir.
- Какóе это слóво? - Bu nasıl bir kelimedir?
- Это рýсское слóво. - Bu Rusça bir kelimedir.
- Какие это журнáлы? - Bunlar nasıl dergilerdir?
- Это сегóдняшние журнáлы. - Bunlar bugünkü dergilerdir.
МНОЖЕСТВЕННОЕ ЧИСЛО ИМЁН ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ - SIFATLARIN ÇOĞUL ÇEKİMLERİ
Sıfatların her üç cins için tek çoğul şekli vardır.
kökünün sonunda SERT SESSİZ harf bulunan sıfatların çoğul çekimi
HALLER
HER ÜÇ CİNS İÇİN (м.р., ж.р., ср.р.)
TAKI
И.п.
нóвые (вокзáлы/учителя, книги, здáния)
-ые
Р.п.
нóвых (вокзáлов/учителéй, книг, здáний)
-ых
Д.п.
нóвым (вокзáлам/учителям, книгам, здáниям)
-ым
В.п.
нóвые (вокзáлы, книги, здáния)
нóвых (учителéй)
-ые
-ых
Т.п.
нóвыми (вокзáлами/учителями, книгами, здáниями)
-ыми
П.п.
о нóвых (вокзáлах/учителях, книгах, здáниях)
-ых
kökünün sonunda YUMUŞAK SESSİZ harf bulunan sıfatların çoğul çekimi
HALLER
HER ÜÇ CİNS İÇİN (м.р., ж.р., ср.р.)
TAKI
И.п.
послéдние (урóки/друзья, газéты, словá)
-ие
Р.п.
послéдних (урóков/друзéй, газéт, слов)
-их
Д.п.
послéдним (урóкам/друзьям, газéтам, словáм)
-им
В.п.
послéдние (урóки, газéты, словá)
послéдних (друзéй)
-ие
-их
Т.п.
послéдними (урóками/друзьями, газéтами, словáми)
-ими
П.п.
о послéдних (урóках/друзьях, газéтах, словáх)
-их
kökünün sonunda FISILTILI (ж, ч, ш, щ) ve GIRTLAK SESSİZ (г, к, х) harflerden birisi bulunan ve takısı vurgulu sıfatların çekimleri
HALLER
HER ÜÇ CİNS İÇİN (м.р., ж.р., ср.р.)
TAKI
И.п.
большие (грузовики/дéти, лáмпы, зеркалá)
-ие
Р.п.
больших (грузовикóв/детéй, ламп, зеркáл)
-их
Д.п.
большим (грузовикáм/дéтям, лáмпам, зеркалáм)
-им
В.п.
большие (грузовики, лáмпы, зеркалá)
больших (детéй)
-ие
-их
Т.п.
большими (грузовикáми/детьми, лáмпами, зеркалáми)
-ими
П.п.
о больших (грузовикáх/дéтях, лáмпах, зеркалáх)
-их
kökünün sonunda FISILTILI (ж, ч, ш, щ) ve GIRTLAK SESSİZ (г, к, х) harflerden birisi bulunan ve takısı vurgusuz sıfatların çekimleri
HALLER
HER ÜÇ CİNS İÇİN (м.р., ж.р., ср.р.)
TAKI
И.п.
рýсские (учéбники/студéнты, пéсни, местá)
-ие
Р.п.
рýсских (учéбников/студéнтов, пéсен, мест)
-их
Д.п.
рýсским (учéбникам/студéнтам, пéсням, местáм)
-им
В.п.
рýсские (учéбники, пéсни, местá)
рýсских (студéнтов)
-ие
-их
Т.п.
рýсскими (учéбниками/студéнтами, пéснями, местáми)
-ими
П.п.
о рýсских (учéбниках/студéнтах, пéснях, местáх)
-их
КРАТКАЯ ФОРМА ИМЁН ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ - KISA SIFATLAR
Rusçada sıfatlar hem TAM hem de KISA şekilde kullanılırlar. Kısa Sıfatlar, tam takılı sıfatların çekim ekinin yarım olarak kullanıldığı sözcüklerdir. Niteleme Sıfatları hem tam hem de kısa şekilleriyle kullanılırlar. İlgi Sıfatları ise yalnız tam şeklinde kullanılırlar.
TAM ŞEKLİ TAKI ANLAMI
красивый (дом) -ый güzel (ev)
красивая (дéвушка) -ая güzel (kız)
красивое (дéрево) -ое güzel (ağaç)
красивые (цветы) -ые güzel (çiçekler)
KISA ŞEKLİ TAKI ANLAMI
(дом) красив - ev güzeldir
(дéвушка) красива -а kız güzeldir
(дéрево) красиво -о ağaç güzeldir
(цветы) красивы -ы çiçekler güzellerdir
Tam ve Kısa Sıfatların soru sözcükleri de farklıdır.
TAM SIFAT SORU SÖZCÜKLERİ
ERİL CİNS (м.р.): Какóй это карандáш? - Чёрный.
DİŞİL CİNS (ж.р.): Какáя это девушка? - Красивая.
NÖTR CİNS (ср.р.): Какóе это зéркало? - Нóвое.
ÇOĞUL (мн.ч.): Какие это карандаши? - Зелёные.
KISA SIFAT SORU SÖZCÜKLERİ
ERİL CİNS (м.р.): Какóв этот расскáз? - Расскáз интерéсен.
DİŞİL CİNS (ж.р.): Каковá эта скáзка? - Скáзка интерéсна.
NÖTR CİNS (ср.р.): Каковó это делó? - Дéло интерéсно.
ÇOĞUL (мн.ч.): Каковы эти ромáны? - Ромáны интерéсны.
Tam Sıfatlar hem NİTELEME hem de YÜKLEM göreviyle kullanılırlar. YÜKLEM olarak kullanıldığında isimden sonra yazılırlar.
Я прочитáл интерéсный ромáн. Ben ilginç bir roman okudum.
Этот ромáн интерéсный. Bu roman ilginçtir.
Этот ромáн интерéсен. Bu roman ilginçtir.
Tam Sıfatlar ilgili oldukları ve niteledikleri isimlerin cins, sayı ve hallerine göre çekime uğrarlar.
В нáшей странé мнóго красивых мест. Memleketimizde çok sayıda güzel yerler var.
Kısa Sıfatlar ise ilgili oldukları ismin cins, sayısına göre uygun takı alırlar.
Рýсский словáрь интерéсен. Rusça sözlük ilginçtir.
Скáзка интерéсна. Masal ilginçtir.
Дéло интерéсно. İş ilginçtir.
Словари, скáзки и делá интерéсны. Sözlükler, masallar ve işler ilginçtirler.
Tam ya da Kısa Sıfatların isimden sonra yazılarak YÜKLEM görevi üstlendiği ŞİMDİKİ ve GENİŞ ZAMAN cümlelerinde быть (olmak) fiili kullanılmaz.
Ancak быть fiili GEÇMİŞ ve GELECEK ZAMAN cümlelerinde mutlaka kullanıl- malıdır.
Урóк был интерéсен. Ders ilginçti.
Конферéнция былá интерéсна. Konferans ilginçti.
Собрáние было интерéсно. Toplantı ilginçti.
Урóки, конферéнции и собрáния были интерéсны. Dersler, konferanslar ve toplantılar ilginçtiler.
Нóвый урóк бýдет интерéсен. Yeni ders ilginç olacak.
Нáша конферéнция бýдет интерéсна. Bizim konferansımız ilginç olacak.
Собрáние бýдет интерéсно. Toplantı ilginç olacak.
Урóки, конферéнции и собрáния бýдут интерéсны. Dersler, konferanslar ve toplantılar ilginç olacak.
Niteleme Sıfatları’nın TAM ve KISA şekilleri cümlede isimden sonra yazılarak aynı anlamı karşılamada kullanıldıkları halde özellikle tercih edilme durumları da vardır.
1. Kısa Sıfat şekli daha çok resmi konuşma, Tam Sıfat şekli ise günlük konuşma dilinde tercih edilir.
2. Kısa Sıfat şekli, sürekli ve gerçek bir niteliği değil geçici ve özel durumu belirtmede kullanılır.
Он бы мóлод для этого дéла. O bu iş için gençti.
Эти рóзы бýдут красивы в вáзе. Bu güller vazoda güzel olacaklar.
Егó дерéвня óчень красива лéтом. Yazın onun köyü çok güzeldir.
Tam ve Kısa şekillerin karşılaması
TAM ŞEKİL SIFATLAR
KISA ŞEKİL SIFATLAR
TEKİL (ЕДИНСТВЕННОЕ ЧИСЛО)
красивый портфéль
портфéль красив
интерéсный учéбник
учéбник интерéсен
длинная рекá
рекá длиннá
корóткое словó
слóво кóротко
ÇOĞUL (МНОЖЕСТВЕННОЕ ЧИСЛО)
красивые портфéли
портфéли красивы
интерéсные учéбники
учéбники интерéсны
длинные рéки
рéки длинны
корóткие словá
словá кóротки
Tam Sıfat’ı Kısa Sıfat şekline çevirmede ortaya çıkan bazı yazım kuralları bulunmaktadır.
1. Kısa Sıfatların ERİL CİNS şekilleri herhangi bir takı almamaktadır. Tam Sıfat ERİL CİNS takıları olan: -ый, -ий, -ой atıldıktan sonra bazı sıfatların sonunda çift sessiz harf bulunduğundan okunuştaki zorlamayı gidermek için SERT SESSİZ’lerin arasına -о- , YUMUŞAK SESSİZ’lerin arasına -е- okutma seslisi dahil edilir.
TAM SIFAT TAKI KÖK KISA SIFAT ANLAMI
высóкий -ий высок высóк uzun, yüksek
красивый -ый красив красив güzel
молодóй -ой молод мóлод genç
близкий -ий близк близок yakın
тóнкий -ий тонк тóнок zayıf, ince
ýзкий -ий узк ýзок dar
крéпкий -ий крепк крéпок kuvvetli
слáдкий -ий сладк слáдок tatlı
пóлный -ый полн пóлон dolu
смешнóй -ой смешн смешóн komik, gülünç
Son sessizi -н olan sıfatlar araya -е (-ё) alırlar.
TAM SIFAT TAKI KÖK KISA SIFAT ANLAMI
больнóй -ой больн бóлен hasta
полéзный -ый полезн полéзен faydalı
врéдный -ый вредн врéден zararlı
бéдный -ый бедн бéден fakir, zavallı
трýдный -ый трудн трýден zor
грязный -ый грязн грязен kirli, pis
ýмный -ый умн умён akıllı
чёрный -ый чёрн чёрен siyah
Sonunda -н sessizi bulunmayan bazı sıfatlar da araya -е seslisini alır.
TAM SIFAT TAKI KÖK KISA SIFAT ANLAMI
тёплый -ый тёпл тёпел ılık
свéтлый -ый светл свéтел aydınlık
óстрый -ый остр остёр keskin
кислый -ый кисл кисел ekşi
гóрький -ий горьк гóрек acı
Sonu -енный, -енний ile biten sıfatlar da sonuna -ен veya -енен alırlar.
TAM SIFAT TAKI KÖK KISA SIFAT ANLAMI
увéренный -ый уверенн увéрен emin
обыкновéнный -ый обыкновенн обыкновéнен candan, içten
неизмéнный -ый неизменн неизмéнен değişmez
Bazı sıfatların ERİL CİNS Kısa Sıfat şekilleri de geriye kalan kökün olduğu gibi kullanılması şeklindedir. Sondaki sessiz harflerin arasına -о veya -е ilavesi yoktur.
TAM SIFAT TAKI KÖK KISA SIFAT ANLAMI
чистый -ый чист чист temiz
тóлстый -ый толст толст şişman
пустóй -ой пуст пуст boş
простóй -ой прост прост sade
KISA SIFAT ŞEKİLLERİN ZORUNLU OLARAK KULLANILMASI
Cümlede YÜKLEM görevi üstlenen bir grup Kısa Sıfat, belli bir zaman, belli bir süre ve belli bir durum bildirmede sürekli Kısa Sıfat şeklinde kullanılırlar. Bunların bazıları Tam Sıfat şekilleri de kullanılır.
Сейчáс я зáнят, но пóсле обéда я бýду свобóден. Ben şimdi meşgulüm fakat öğleden sonra serbest olacağım.
Сейчáс я зáнят, но пóсле обéда я бýду свобóдным. Ben şimdi meşgulüm fakat öğleden sonra serbest olacağım.
На прóшлой недéле они были больны. Geçen hafta onlar hasta idiler.
На прóшлой недéле они были больными. Geçen hafta onlar hasta idiler.
Сейчáс они ужé здорóвы. Şimdi onlar artık sağlıklılar.
Сейчáс они ужé здорóвые. Şimdi onlar artık sağlıklılar.
Мой друг óчень любéзен с учителем. Arkadaşım öğretmene karşı çok naziktir.
Будь любéзен, передáй мне вон ту газéту. Lütfen, şu gazeteyi verir misin?
Спасибо, я вам óчень благодáрен. Teşekkür ederim, size müteşekkirim.
Старик был довóлен своим сыном. Yaşlı adam oğlundan memnundu.
Все студéнты были готóвы к экзáменам. Bütün öğrenciler sınavlara hazırdılar.
Aşağıdaki sıfatlar genel olarak Kısa Sıfat şekilleriyle kullanılırlar.
ERİL CİNS DİŞİL CİNS NÖTR CİNS ÇOĞUL ANLAMI
благодáрен благодáрна благодáрно благодáрны müteşekkir
гóлоден голоднá гóлодно Голодны aç
готóв готóва готóво Готóвы hazır
бóлен больнá бóльно Больны hasta
зáнят зáнята зáнято Зáняты meşgul
здорóв здоровá здоровó Здоровы sağlıklı
знакóм знакóма знакóмо Знакóмы tanıdık
довóлен довóльна довóльно довóльны memnun
добр добрá добрó добры iyi yürekli
любéзен любéзна любéзно любéзны nazik
свобóден свобóдна свобóдно свобóдны serbest, hür
соглáсен соглáсна соглáсно соглáсны hemfikir
счáстлив счáстлива счáстливо счáстливы mutlu
похóж похóжа похóже похóжи benzer
прав правá прáвo прáвы haklı
увéрен увéрена увéрено увéрены emin olma
удивлён удивлeнá удивленó удивлены şaşkın
KISA SIFAT ŞEKLİNDEKİ BAZI SÖZCÜKLERİN KULLANIMI
1. Рад (рáда, рáды) memnun olmak
Yalnızca Kısa Sıfat şeklinde kullanılan bu sözcük ya mastar şeklindeki fiillerle ya da isimlerle -E HALİ’nde kullanılır.
Я рад встрéче с тобóй. Seninle karşılaşmama memnunum.
Он был рад видеть сосéда. O komşusunu gördüğüne memnundu.
Я рáда вас видеть. Sizi görmekten memnunum.
2. Дóлжен (должнá, должнó, должны) zorunda olmak
Bu sözcük de Kısa Sıfat formundandır ve “zorunda olmak” anlamında ya mastar şeklindeki fiillerle ya da “olmak” fiilinin GEÇMİŞ, GELECEK şekilleriyle kullanılır.
Он дóлжен был пойти в шкóлу. O okula gitmek zorundaydı.
Мы должны были уйти. Biz ayrılmak zorunda idik.
Зáвтра врач дóлжен бýдет éхать в гóрод. Yarın doktor şehre gitmek zorunda olacak.
Все должны рабóтать на фáбрике. Fabrikada herkes çalışmak zorundadır.
3. Довóлен (довóльна, довóльно, довóльны) memnun
Bu Kısa Sıfat ise İLE HALİ’yle beraber kullanılır.
Я довóлен своим учителем. Ben öğretmenimden memnunum.
Они довóльны нóвой шкóлой. Onlar yeni okullarından memnunlar.
Врач довóльна своим больным. Bayan doktor kendi hastasından memnundur.
Zarf şeklinde “YETERLİ KADAR” (довóльно) anlamında kullanılır.
Ты довóльно хорошó занимáешься рýсским языкóм. Sen yeteri kadar iyi Rusça çalışıyorsun.
Я довóльно мнóго читáю. Ben yeteri kadar çok okuyorum.
Онá довóльно чáсто игрáет на пианино. O yeteri kadar sıkça piyano çalıyor.
4. Соглáсен (соглáсна, соглáсно, соглáсны) uyumlu, aynı fikirde
Bu Kısa Sıfat с edatı ile İLE HALİ’nde kullanılır.
Учитель был соглáсен со мной. Öğretmen benimle aynı fikirde idi.
Они были соглáсны с нáшим мнéнием. Onlar bizimle hemfikirdiler.
Мы соглáсны с тобóй в этом. Biz bu konuda seninle mutabıkız.
С этим мнéнием все соглáсны. Bu düşüncede herkes hemfikirdir.
СТЕПЕНИ СРАВНЕНИЯ ИМЁН ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ - SIFATLARIN MUKAYESE DERECELERİ
Diğer dillerde olduğu gibi Rusçada da sıfatların üç değişik derecesi vardır. Yalnız Niteleme Sıfatları’nın DAHA ve EN ÜSTÜNLÜK dereceleri vardır.
NORMAL SIFAT DAHA ÜSTÜNLÜK EN ÜSTÜNLÜK
DERECESİ DERECESİ
красивый красивéй (-éе) красивéйший
(güzel) (daha güzel) (en güzel)
интерéсный интерéсней (-ее) интерéснейший
(ilginç) (daha ilginç) (en ilginç)
Rusçada Normal Sıfatların Tam ve Kısa Sıfat şekilleri olduğu gibi, DAHA ve EN ÜSTÜNLÜK şekilleri de ikişer ayrı yoldan elde edilir.
Bu yollardan birisi, Tam Sıfat şeklinin önüne ilave bir sözcük ekleyerek yapılırken ikinci yolda ise bizzat sıfatın son takısını değiştirmek suretiyle elde edilir.
СЛОЖНАЯ ФОРМА СРАВНИТЕЛЬНОЙ СТЕПЕНИ - BİLEŞİK DAHA ÜSTÜNLÜK ŞEKLİ
Bu durumda sıfat, cümlede ilgili olduğu ve nitelediği isimlerin cins, sayı ve hal çekim eklerine uyar.
Sıfatın önüne sürekli tek şekilde kullanılan ve iki değişik anlam ifade eden sözcükler eklenir. Bu sözcükler sıfatlardan ayrı yazılırlar.
бóлее daha çok
мéнее daha az
бóлее красивый сад daha güzel bahçe
бóлее красивая квартира daha güzel daire
бóлее красивое дéрево daha güzel ağaç
бóлее красивые сады, daha güzel bahçeler, daireler,
квартиры, дерéвья ağaçlar
мéнее трýдный вопрóс daha az zor soru
мéнее трýдная рабóта daha az zor çalışma
мéнее трýдное дéло daha az zor iş
мéнее трýдные вопрóсы, рабóты, daha az zor sorular, çalışmalar,
делá işler
Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi, бóлее ve мéнее değişmeden kullanılmakta, sıfatlar ise normal şekilde birlikte kullanıldığı ismin cins ve sayısına uymaktadır. Bu tip DAHA ÜSTÜNLÜK şekli iki parçalı olduğundan BİLEŞİK DAHA ÜSTÜNLÜK şekli, olarak adlandırılmaktadır.
Этот костюм бóлее красивый, чем тот. Bu elbise şu öbüründen daha güzeldir.
Этот костюм бóлее красив, чем тот. Bu elbise şu öbüründen daha güzeldir.
Эта картина бóлее интерéсная, чем та. Bu tablo şu öbüründen daha ilginçtir.
Эта картина бóлее интерéсна, чем та. Bu tablo şu öbüründen daha ilginçtir.
Yukarıdaki cümle çiftlerinde görüldüğü gibi, бóлее ve мéнее sözcükleri sıfatların hem Tam hem de Kısa şekilleriyle kullanılmakta ancak bir değişiklik meydana gelmemektedir.
Bu tip DAHA ÜSTÜNLÜK şeklinde более ve менее değişmediği halde sıfatlar cins, sayı ve hal çekimlerine göre değişirler.
Мы учились в мéнее стáром университéте, чем тот, в котóром они учились. Biz, onların öğrenim gördükleri üniversiteden daha az eski bir üniversitede öğrenim görüyorduk
Я не пóмню вида бóлее красивого, чем тот, что мы видели вчерá. Şu önceki gün gördüğümüz manzaradan daha güzel bir manzara hatırlamıyorum.
Сегóдняшний урóк был бóлее интерéсен, чем вчерáшний. Bugünkü ders dünkünden daha ilginçti.
Bazı sıfatlar sonek almadan, daha açık şekliyle yalnızca бóлее ve мéнее sözcükleri ile DAHA ÜSTÜNLÜK formunu yaparlar.
1. Sıfat takısından önceki hecesi -ов, -ев şeklinde olan sıfatlar.
передовóй, -ая, -ое, -ые gelişmiş, ilerici
боевóй, -ая, -ое, -ые savaş-(s)ı, mücadele-(s)i
деловóй, -ая, -ое, -ые iş ile ilgili, iş-(s)i
мáссовый, -ая, -ое, -ые kitlesel
2. Sıfat takısından önceki hecesi (eki) -ск şeklinde olan sıfatlar.
дрýжеский, -ая, -ое, -ие arkadaş-(s)ı
товáрищеский, -ая, -ое, -ые yoldaş-(s)ı. arkadaş-(s)ı
3. Ayrıca aşağıdaki sıfatlar da bu tiptirler.
гóрький, -ая, -ое, -ые acı
рáнний, -ая, -ое, -ые erken
лишний, -ая, -ое, -ые fazla, artan, artık fazla, gereksiz
гóрдый, -ая, -ое, -ые gururlu
устáлый, -ая, -ое, -ые yorgun
бóлее устáлый студéнт daha yorgun öğrenci
бóлее устáлая дéвушка daha yorgun kız
бóлее дрýжеский привéт daha dostça selam
бóлее дрýжеская игрá daha dostça oyun
бóлее дрýжеское отношéние daha dostça davranış
бóлее дрýжеские привéты, игры daha dostça selamlar, oyunlar,
отношéния davranışlar
ПРОСТАЯ ФОРМА СРАВНИТЕЛЬНОЙ СТЕПЕНИ - BASİT DAHA ÜSTÜNLÜK ŞEKLİ
1. Sıfat sonekinin yerine -ее (-е), -ей soneklerini alan sıfatlar.
Niteleme Sıfatların büyük çoğunluğu bu yolla DAHA ÜSTÜNLÜK şekli yapılır. Bu tip karşılaştırmada bütün cinsler, sayılar ve haller için tek şekil vardır. -ее veya -ей eş değerde birbirinin yerine kullanılabilir. -е soneki ise genel olarak kökünün sonuna fısıltılı harflerden (ж, ч, ш, щ) birisi geldiğinde kullanılır.
TAM SIFAT SIFAT TAKISI DAHA ÜSTÜNLÜK ÜSTÜNLÜK TAKISI ANLAMI
ŞEKLİ
красивый -ый красивéе -ее daha güzel
красивéй -ей daha güzel
интерéсный -ый интерéснее -ее daha ilginç
интерéсней -ей daha ilginç
полéзный -ый полéзнее -ее daha yararlı
полéзней -ей daha yararlı
счастливый -ый счастливее -ее daha mutlu
счастливей -ей daha mutlu
Üç ve üçten fazla heceli sıfatlar DAHA ÜSTÜNLÜK şekline konulduğunda vurgunun yeri değişmez.
İki heceli sıfatlarda ise vurgu DAHA ÜSTÜNLÜK ekinin üstüne düşer.
TAM SIFAT DAHA ÜSTÜNLÜK
ŞEKLİ ANLAMI
тёмный темнéе/темнéй karanlık
слáбый слабéе/слабéй zayıf
свéтлый светлéе/светлéй aydınlık
сильный сильнéе/сильнéй kuvvetli
2. Sıfat sonekinin yerine -е sonekini alan sıfatlar.
Bu tip sıfatların kökünün sonu г, к, х, д, т ve ст harflerinden birisi ile bitiyorsa, bu harfler alternatif olarak ж, ч, ш, щ fısıltılı harflerinden birisi ile yer değiştirir ve DAHA ÜSTÜNLÜK takısı olarak -е alırlar.
TAM SIFAT SESSİZ HARF
DEĞİŞMESİ DAHA ÜSTÜNLÜK
ŞEKLİ ANLAMI
молодóй д > ж молóже daha genç
твёрдый д > ж твёрже daha sert
daha kalın
дорогóй г > ж дорóже daha değerli
daha pahalı
стрóгий г > ж стрóже daha kuvvetli
грóмкий к > ч грóмче daha yüksek (sesle)
крéпкий к > ч крéпче daha kuvvetli/güçlü
богáтый т > ч богáче daha zengin
крутóй т > ч крýче daha dik (yer)
тихий х > ш тише daha alçak (sesle)
сухóй х > ш сухóй daha kurak
тóлстый ст > щ тóлще daha şişman
чистый ст > щ чище daha temiz
Sıfat takısından önce -к veya -ок sonekleri ile biten sıfatların son sessizleri değişir ve -е takısı alarak DAHA ÜSTÜNLÜK şeklini yaparlar.
TAM SIFAT SESSİZ HARF
DEĞİŞMESİ DAHA ÜSTÜNLÜK
ŞEKLİ ANLAMI
близкий зк > ж ближе daha yakın
ýзкий зк > ж ýже daha dar
низкий зк > ж ниже daha alçak
высóкий сок > ш выше daha uzun
корóткий тк > ч корóче daha kısa
Bazı sıfatların sonundaki г, к seslileri düşer geriye kalan kök kısmına -ьше soneki eklenir.
TAM SIFAT SESSİZ HARF
DEĞİŞMESİ DAHA ÜSTÜNLÜK
ŞEKLİ ANLAMI
далёкий -ек düşer дáльше daha uzak
тóнкий -к düşer тóньше daha ince
Bir grup sıfatın ise normal şekli ile DAHA ÜSTÜNLÜK şekli arasında büyük değişiklik olmaktadır. Bunları ezberlemek suretiyle öğrenmek mümkündür.
TAM SIFAT DAHA ÜSTÜNLÜK
ŞEKLİ ANLAMI
хорóший лýчше daha iyi
плохóй хýже daha kötü
мáленький мéньше daha küçük
большóй бóльше daha büyük
пóздний пóзже daha geç
дешёвый дешéвле daha ucuz
глýбокий глýбже daha derin
слáдкий слáще daha tatlı
SIFATLARIN “DAHA ÜSTÜNLÜK” DERECELERİNİN KULLANILMASI
1. İki canlı ya da cansız varlığın bir nitelik yönünden karşılaştırması sırasında kullanılır.
Karşılaştırma sözcüğü чем‘i kullanılarak karşılaştırma yapma durumunda bu sözcükten sonra gelen isim YALIN HAL’de kullanılır.
Мой отéц выше, чем мать. Benim babam annemden daha uzundur.
Чёрное мóре бóльше, чем Мрáморное мóре. Karadeniz, Marmara denizinden daha büyüktür.
Bu cümleleri чем‘i kullanmadan kuracak olursak kendisi ile karşılaştırma yapılanı gösteren isim -İN HALİ’nde bulunur. Aynı cümleleri bir de bu şekilde görelim.
Мой отéц выше мáтери. Babam annemden daha uzun boyludur.
Чёрное мóре бóльше Мрáморного мóря. Karadeniz, Marmara denizinden daha büyüktür.
Bu iki tip cümlenin anlamı arasında fark yoktur.
2. Aynı cümleleri BİLEŞİK DAHA ÜSTÜNLÜK tipinde de yapmak mümkündür. Bu durumda бóлее ve мéнее değişmezken, sıfatın kendisi cins, sayı ve hal bakımından ilgili olduğu isme uymak zorundadır.
Пéрвый урóк был бóлее интерéсным, чем послéдний урóк. İlk ders son dersten daha ilginçti.
Нóвая книга бóлее дорогáя, чем стáрая книга. Yeni kitap eskisinden daha pahalıdır.
Сегóдняшнее задáние было мéнее трýдным, чем вчерáшнее. Bugünkü ödev dünkünden daha az zordu.
Словари бóлее дешёвые, чем учéбники. Sözlükler ders kitaplarından daha ucuzdur.
BİLEŞİK DAHA ÜSTÜNLÜK şeklindeki sıfat hallere göre de çekilmektedir.
Я не пóмню зимы бóлее холóдной. Ben daha soğuk bir kış hatırlamıyorum.
Мы живём в бóлее нóвой квартире. Biz daha yeni bir dairede oturuyoruz.
Задáния оказáлись мéнее трýдными, чем мы дýмали. Ödevler bizim düşündüğümüzden daha az zordular.
BİLEŞİK DAHA ÜSTÜNLÜK şeklinde -İN HALİ kullanılmaz ve чем‘den sonra YALIN HAL kullanılır.
Мой сын бóлее прилéжен, чем дочь. Oğlum kızımdan daha çalışkandır.
Нóвая книга мéнее интерéсна, чем стáрая. Yeni kitap eskisinden daha ilginçtir.
ПРЕВОСХОДНАЯ СТЕПЕНЬ ИМЁН ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ - SIFATLARIN “EN ÜSTÜNLÜK” ŞEKLİ
Sıfatların EN ÜSTÜNLÜK şekli de, BASİT ve BİLEŞİK olmak üzere iki türlü yapılır. BASİT ŞEKİL, Normal Sıfat takısının atılarak yerine EN ÜSTÜNLÜK soneki eklenir.
ПРОСТАЯ ФОРМА ПРЕВОСХОДНОЙ СТЕПЕНИ - BASİT EN ÜSTÜNLÜK ŞEKLİ’NİN YAPILMASI
Normal Sıfat takısı atıldıktan sonra geriye kalan kökün sonuna BASİT EN ÜSTÜNLÜK ŞEKLİ takıları eklenir.
1. г, к, х‘nın alternatif sessizler olan ж, ч ve ш‘den sonra -айш eklenir.
TAM SIFAT SESSİZ HARF
DEĞİŞMESİ EN ÜSTÜNLÜK
ŞEKLİ ANLAMI
великий к > ч величáйший en büyük
высóкий к > ч высочáйший en yüksek
ширóкий к > ч широчáйший en geniş
тихий х > ш тишáйший en sessiz
2. Diğer sıfatlar ise -ейш sonekini alırlar.
TAM SIFAT KÖK EN ÜSTÜNLÜK
ŞEKLİ ANLAMI
нóвый нов- новéйший en yeni
стáрый стар- старéйший en yaşlı
красивый красив- красивéйший en güzel
богáтый богат- богатéйший en zengin
EN ÜSTÜNLÜK takısından sonra Normal Sıfat soneki de ilave edilmektedir.
3. Kökü değişen bazı sıfatlar -ш ile -ий soneki alarak “EN ÜSTÜNLÜK” şeklini yaparlar.
TAM SIFAT EN ÜSTÜNLÜK
ŞEKLİ ANLAMI
хорóший лýчший en iyi
плохóй хýдший en kötü
высóкий высший en yüksek
низкий низший en alçak
мáленький мéньший en küçük
Bu sıfatlar наи- önekiyle de kullanırlar.
лýчший ® наилýчший (en iyi)
хýдший ® наихýдший (en kötü)
высший ® наивысший (en yüksek)
мéньший ® наимéньший (en küçük)
fono